Siedziba Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie (Fot. DP/stockwatch.pl)
Na umęczonych polskich inwestorów znów padł strach. W środę Trybunał Konstytucyjny (TK) uznał, że kontrowersyjna reforma systemu emerytalnego sprzed dwóch lat nie narusza Konstytucji. Zdaniem ekspertów, otwiera to furtkę do dalszej reformy, czyli nawet likwidacji systemu OFE. Zatwierdzone w ten sposób zmiany drastycznie ograniczyły rolę Otwartych Funduszy Emerytalnych w zarządzaniu kapitałem przyszłych emerytów oraz zabrały znaczną część zgromadzonych środków do ZUS. Trybunał stwierdził, że środki pochodzące ze składki emerytalnej nie mogą być traktowane jako własność prywatna ubezpieczonych, ale stanowią one publiczne środki na pokrycie publicznych zobowiązań państwa. Natomiast fundusze emerytalne, mimo że prywatne, wykonują zadania publiczne w zakresie wyznaczonym przez prawo. Pokazuje to sposób myślenia Państwa także w odniesieniu do akcji polskich spółek, znajdujących się w portfelach Otwartych Funduszy Emerytalnych.
Wyrok Trybunału zapadł w sytuacji dodatkowej niepewności co do postawy nowego rządu wobec rynku kapitałowego. Przedstawiciele PiS żonglują deklaracjami i wariantami. Jarosław Kaczyński jeszcze w 2012 roku negatywnie odnosił się do OFE, nazywając je największym przekrętem ćwierćwiecza. Z kolei w tym tygodniu Henryk Kowalczyk z PiS ocenił, że wyrok TK nie otwiera drogi do likwidacji funduszy, coś dodał, że zabranie tych pieniędzy było nieuczciwe. Z drugiej strony zaznaczył, że cofanie tej decyzji też byłoby szkodliwe. W defensywie jest też partia Ryszarda Petru, którego klub zapowiada złożenie poprawki do ustawy o funduszach, dookreślającej kwestię własności środków zgromadzonych w funduszach emerytalnych.
– Po środowej decyzji TK teoretycznie istnieje możliwość całkowitej likwidacji OFE. Trybunał przyznał bowiem, że środki gromadzone przez fundusze są środkami publicznymi. Jednak w moim przekonaniu nikt nie podejmie tak szalonej decyzji. OFE posiadają obecnie w portfelu akcje warte ponad 120 mld zł. Likwidacja funduszy doprowadziłaby do załamania rynku finansowego i drastycznej przeceny akcji. Wówczas inwestorzy mogliby zaskarżyć rząd, że jest odpowiedzialnym za poniesienie ogromnych strat. Dlatego nie sądzę, by doszło do całkowitej likwidacji funduszy emerytalnych. Teraz rynek czeka na wykrystalizowanie się nowego rządu i z uwagą przygląda się, kto zostanie ministrem finansów. Jeśli resort obejmie prezes BZ WBK Mateusz Morawiecki, to giełda będzie zadowolona. – tłumaczy Piotr Kuczyński, główny analityk Xelion Dom Inwestycyjny.
Źródło: DM BPS/Bloomberg *dane na 31/12/2014
Zdaniem analityków DM BPS, rynek będzie w kolejnych dniach próbował wycenić prawdopodobieństwo dalszej reformy lub likwidacji systemu OFE. I znowu na pierwszej linii ognia mogą znaleźć się banki z dużym udziałem funduszy emerytalnych w akcjonariacie, który w większości sięga kilkunastu procent ich kapitalizacji. >> Portfele poszczególnych funduszy sprawdzisz tutaj
Jacek Socha, były szef Komisji Nadzoru Finansowego uważa, że całkowity rozbiór OFE mocno cofnąłby nasz rynek w rozwoju. Wiele małych i średnich firm, które są solą polskiej gospodarki utraciłoby dostęp do finansowania swojego rozwoju. Już teraz widać, jak bez pomocy funduszy emerytalnych trudno jest uplasować nowe emisje akcji. Obecnie na rynku głównym mamy 427 krajowych spółek, których kapitalizacja sięga ponad 560 mld zł.
– Likwidacja OFE byłaby bardzo złym pomysłem. Uważam, że taką decyzją cofnęlibyśmy rozwój rynku kapitałowego, który jest podstawą rozwoju gospodarczego. Na giełdzie jest notowane w sumie około 900 firm i wiele z nich będzie potrzebowała kapitału giełdowego do rozwoju. Natomiast likwidacja OFE byłaby podkopywaniem naszej gospodarki, która w dużej mierze oparta jest o spółki notowane na GPW. Nie można zlikwidować ważnego ogniwa, nie gwarantując czegoś w zamian. – alarmuje Jacek Socha, były szef Komisji Nadzoru Finansowego.
Źródło: DM BNP Paribas
Efekty dotychczasowej rozbiórki OFE widać gołym okiem. Polska giełda od dawna wypada słabo na tle zagranicznych parkietów. Roczna stopa zwrotu głównych indeksów giełd w Paryżu, Londynie czy Frankfurcie to kilkanaście procent na plusie. W tym samym czasie WIG20 spadł aż o 16 proc. Niewiele gorzej wypada rosyjski RTS (-16,8 proc.), który od wielu miesięcy znajduje się pod presją sankcji gospodarczych nałożonych przez Zachód. W tym roku polityka stała się zmorą GPW, głównie za sprawą maratonu wyborczego i masy przedwyborczych obietnic, które uderzyły przede wszystkim w lokomotywy warszawskiego parkietu – banki i spółki energetyczne. Inwestorom nie podoba się, że giełda jest traktowana jako dojna krowa, którą można opodatkować na wszelki możliwy sposób.
– Kolejny etap rozbioru OFE byłby bardziej bolesny dla rynku i polskiej gospodarki. Jednak potencjalnych zagrożeń dla rozwoju GPW jest więcej. Jedną z najważniejszych kwestii jest ewentualny podatek transakcyjny. W mojej ocenie, to pomysł równie groźny, co mało prawdopodobny. Wprowadzenie takiego podatku oznaczałoby przeniesienie obrotu polskimi papierami na zagraniczne giełdy, głównie do Londynu. Nasza giełda dyskontująca wiele ryzyk zachowuje się w ostatnich latach dużo gorzej niż giełdy z regionu i zachodnioeuropejskie. Marginalizowanie OFE i wykorzystywanie spółek publicznych do celów politycznych dołowało nasz parkiet od blisko trzech lat i to mimo bardzo dobrych fundamentów gospodarczych. To powinno dać do myślenia. – mówi Wiesław Rozłucki, były prezes zarządu GPW, a obecnie prezes Rady Giełdy.
