TSUE orzekł, że w razie niewykonania obowiązku informacyjnego bank może zostać pozbawiony prawa do odsetek i prowizji
W czwartek Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał rozstrzygnięcie w polskiej sprawie dotyczącej kredytów konsumenckich i roszczeń opartych o sankcję kredytu darmowego (sprawa C-472/23). Pytanie polskiego sądu jest pokłosiem sporu między bankiem a spółką Lexitor, zajmującą się windykacją wierzytelności, na którą konsument scedował swoje prawa wynikające z umowy o kredyt zawartej z bankiem. Wartość kredytu konsumenckiego opiewała na 40.000 zł. Zgodnie z warunkami umowy, całkowita kwota do zapłaty przez konsumenta wynosiła 64.878,45 zł, która obejmowała kapitał kredytu oraz całkowity koszt kredytu, w skład którego wchodziły odsetki w wysokości 19.985,07 zł i prowizja w kwocie 4.893,38 zł. Zdaniem spółki, bank nie wykonał ciążącego na nim obowiązku informacyjnego wobec konsumenta przy zawieraniu umowy.
TSUE: Bank może nie mieć prawa do odsetek
Lexitor argumentował w swoim wniosku, że rzeczywista roczna stopa oprocentowania (RRSO) została zawyżona, a jej zdaniem jeden z warunków umowy branych pod uwagę przy obliczaniu tej stopy powinien zostać uznany za nieuczciwy i z tego względu nie wiąże on konsumenta. Po drugie, umowa nie określa jasno powodów i zasad zwiększenia opłat związanych z jej wykonaniem. Trybunał w czwartkowym orzeczeniu stwierdził, że w umowie o kredyt należy podać w sposób jasny i zwięzły RRSO obliczoną w chwili jej zawarcia.
– Obliczenie RRSO zakłada jednak, że umowa będzie obowiązywać przez umówiony okres. W związku z tym wskazanie w umowie kredytu RRSO, która okazuje się zawyżona ze względu na fakt, że niektóre warunki tej umowy zostały następnie uznane za nieuczciwe, nie stanowi samo w sobie naruszenia obowiązku informacyjnego – wskazał Trybunał.
– Po drugie, umowa powinna opisywać w sposób jasny i zrozumiały warunki zmiany opłat związanych z jej wykonaniem. Okoliczność, że w tym celu umowa opiera się na wskaźnikach, które dla konsumenta są trudne do zweryfikowania, może naruszać obowiązek informacyjny – dodał.
Wskazał, że jest tak wówczas, gdy przeciętny konsument nie może sprawdzić ani zaistnienia okoliczności uzasadniających tę zmianę, ani ich wpływu na te opłaty, nie będąc w ten sposób w stanie zrozumieć zakresu swojego zobowiązania.
– Zadaniem sądu krajowego jest ustalenie, czy jest tak w toczącym się przed nim sporze. Po trzecie, w przypadku naruszenia obowiązku informacyjnego, które wpływa na zdolność konsumenta do dokonania oceny zakresu jego zobowiązania, bank może zostać pozbawiony prawa do odsetek i kosztów – podsumował TSUE.
Z zastrzeżeniem weryfikacji przez sąd krajowy, Trybunał uznał tę sankcję za proporcjonalną, mimo że waga naruszenia oraz konsekwencje, jakie wynikają z tego naruszenia dla konsumenta, mogą różnić się w zależności od konkretnego przypadku.
Votum: Orzeczenie z pewnością może zostać nazwane przełomowym
Przedstawiciel Grupy Votum ocenia orzeczenie jako przełomowe, które otworzy nowy rozdział w walce konsumentów z bankami na salach sądowych.
– Bank może zostać pozbawiony prawa do odsetek i kosztów, jeżeli naruszy obowiązki informacyjne w sposób, który wpłynie na zdolność konsumenta do dokonania oceny zakresu jego zobowiązania finansowego. Uznał jednoznacznie, że jeżeli przepisy krajowe przewidują jedną sankcję za naruszenie obowiązków informacyjnych, która jest proporcjonalna, sankcja ta winna być stosowana przez sąd krajowy niezależnie od tego, czy waga naruszenia oraz konsekwencje dla konsumenta różnią się od konkretnego przypadku. To jedna z trzech z kluczowych tez wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej zapadłego w dniu dzisiejszym w pierwszej polskiej sprawie rozstrzygającej zagadnienia kredytów konsumenckich i roszczeń opartych o sankcję kredytu darmowego. Dzisiejsze orzeczenie w sprawie C-472/23 z pewnością może zostać nazwane przełomowym oraz otworzy nowy rozdział w walce konsumentów z bankami na salach sądowych – komentuje orzeczenie TSUE Kacper Jankowski, wiceprezes zarządu Votum SA.
Jak dodaje, Trybunał zwrócił także uwagę na istotność przejrzystości informacji, jakie są przekazywane kredytobiorcy zarówno przed zawarciem, jak i w samej treści umowy kredytowej.
– Winny być one sformułowane w sposób prosty, zrozumiały i jednoznaczny, aby nie prowadziły do niejasności w zakresie kosztów i opłat, które mogą zmieniać się w przyszłości. Przesądził, jakie skutki i konsekwencje może mieć dla banku naruszenie przepisów ustawy – zaznacza wiceprezes zarządu Votum SA
ZBP: Wyrok TSUE potwierdza konieczność zmiany przepisów o nieproporcjonalnej sankcji kredytu darmowego
Głos ws. orzeczenia TSUE zabrał także Związek Banków Polskich. W jego ocenie, czwartkowy wyrok potwierdza konieczność zmiany przepisów o nieproporcjonalnej sankcji kredytu darmowego w Polsce.
– Wyrok potwierdza słuszność i konieczność zmiany przepisów o nieproporcjonalnej sankcji kredytu darmowego w Polsce, które są obecnie instrumentalnie wykorzystywane przez parakancelarie, budujące biznes na sprawach konsumenckich – czytamy w komunikacie.
Jak zaznaczono, TSUE potwierdził, że sankcji kredytu darmowego nie można stosować automatycznie. „To do sądu krajowego należy ocena wagi naruszonych obowiązków przez kredytodawcę i ich wpływu na decyzję konsumenta o zawarciu umowy” – dodano.
Według danych Związku Banków Polskich (ZBP), szacowana liczba pozwów dotyczących sankcji kredytu darmowego (SKD) przekroczyła 11-12 tys. na koniec 2024 roku. Około 1 tys. spraw już się zakończyło i ponad 80 proc. z nich zakończyło się na korzyść banków.
Votum jest podmiotem reprezentującym konsumentów w sprawach dotyczących rynku finansowego. Podstawowe segmenty głównego przedmiotu działalności spółki dotyczą konsumentów rynku ubezpieczeniowego w zakresie ich reprezentacji w sprawach szkód osobowych oraz dochodzenia roszczeń z tytułu szkód w pojazdach, a także konsumentów rynku bankowego w zakresie ograniczenia skutków klauzul abuzywnych.
