Komisja Nadzoru Finansowego nałożyła grube kary na trzy giełdowe podmioty. Największą, bo aż 500 tys. złotych ma zapłacić PBG za nieprzekazanie do publicznej wiadomości informacji o zawarciu w dniu 4 lipca 2012 r. przez jednostkę zależną, tj. spółkę Multaros Trading Company Limited z siedzibą na Cyprze, umowy zastawu na znajdujących się w jej posiadaniu akcjach spółki Rafako. Było to już po złożeniu przez PBG wniosku o ogłoszenie upadłości i mogło skutkować utratą kontroli nad Rafako, a w konsekwencji wyprowadzeniem tej spółki z grupy PBG. Producent kotłów Rafako pozostawał jednym ze zdrowszych aktywów w grupie, która przeżywała dramatyczne problemy w związku z załamaniem koniunktury w budowlance, utratą kontraktów drogowych i problemami z rozliczeniem inwestycji realizowanych przed EURO2012. Wyprowadzenie tej spółki z grupy mogło poważnie naruszyć interesy akcjonariuszy PBG, stąd Komisja zdecydowała o zastosowaniu jednej z największych wartościowo kar w historii. >> Lista kar nałożonych przez KNF jest tutaj.
Dwie kary po 250 tys. zł dostały też spółki Atlanta Poland oraz FAM Grupa Kapitałowa. W ich wypadku Komisja ukarała zawyżanie wartości aktywów, co popularnie nazywa się kreatywną księgowością. Zgodnie z komunikatem, przewinienie Atlanty polegało na nie zastosowania Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (MSR) i Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej (MSSF) przy rozliczeniu połączenia ze spółką Bakal Center. Zamiast tego spółka zastosowała metodę nabycia zgodnie z ustawą o rachunkowości. Może to wskazywać, że ujęcie w wartości godziwej wg MSR/MSSF znacząco obniżyłoby tę wartość. Inwestorzy mogli być więc wprowadzeni w błąd co do rzetelnej wysokości majątku spółki.
Naruszenie obowiązków informacyjnych przez FAM polegało natomiast na nie dokonaniu odpisu aktywów z tytułu podatku odroczonego w spółce zależnej FAM Technika Odlewnicza przy sporządzaniu raportu finansowego za I półrocze 2009 roku i nie odniesieniu rozwiązania utworzonej na tę okoliczność rezerwy na wynik lat ubiegłych. Ponadto spółka zaniedbała też obowiązku oszacowania wartości odzyskiwalnej aktywów wyłączonych z użytkowania, również związanych ze spółką zależną. Te operacje mogłyby znacząco popsuć wynik grupy i spowodować obniżenie wartości księgowej majątku.
>> Takie i inne manipulacje wynikiem i wartością wewnętrzną wyłapują analitycy StockWatch.pl przy cokwartalnych analizach sprawozdań. >> Sprawdź listę najnowszych omówień raportów finansowych w serwisie.
Mniejsze i większe afery, ujawniające nieuczciwość zarządów, spółek czy inwestorów, wydają się być na porządku dziennym. Tam gdzie duże pieniądze i rynek obrotu instrumentami finansowymi, tam pojawia się pokusa szybkiego zarobku, szczególnie dla osób siedzących bliżej i posiadających przewagę informacyjną nad innymi. Nie tylko u nas. Mamy oczywiście swoje afery finansowe liczone już w dziesiątkach, wśród których najgłośniejsze to Warszawska Grupa Inwestycyjna lub Interbrok łączone z rynkem forex, afera 100 sekund dotycząca manipulacji na kontraktach, insider trading w wykonaniu m.in. prezesów spółek Suwary czy AmRest, lub wreszcie aferę afer czyli Amber Gold związaną z inwestowaniem w złoto. Nasi aferzyści to jednak mikrusy na przykład przy maklerze SG Jérôme Kervielu, który jest oskarżony o defraudację 4,9 miliarda euro, przy czym osobiście na pewno przegrał na kontraktach 1,5 miliarda euro, a resztę dołożyli pracownicy banku próbujący odwrócić te straty. Lepkie palce, a na pewno grzeszne myśli mieli też najwyżsi oficjele potężnych banków jak Barclay’s Bank czy UBS, którzy przez lata manipulowali stawką Libor. W ich wypadku kary wyniosły kilkaset milionów, a nie tysięcy, i liczonych w dolarach, a nie w złotych.
Zagranicznym inwestorom nie jest też obca kreatywna księgowość. Skandale z manipulowaniem wynikiem znane są od połowy lat 70., a zamieszane były w nie takie firmy jak Lockheed, Sybase, Cendant czy Xerox. Palmę pierwszeństwa dzierżą jednak Enron oraz Worldcom, które kreowały dziesiątki miliardów dolarów na papierze i poszły na dno grzebiąc aktywa warte wg różnych wycen od 70 do 100 mld USD. Na miano aferzysty stulecia zasłużył także Bernard Madoff, który zamiast wystawiać swoich klientów na ryzyko, pobudował piramidkę z podwójną księgowością, w ramach której wg wyliczeń gazety WSJ ostatecznie wygenerował straty sięgające 27 miliardów dolarów w ciągu kilkudziesięciu lat nieskazitelnej z zewnątrz działalności.
Zagraniczne afery oprócz skali różni od naszych jeszcze jedno: szybkość i konsekwencja w ich wykrywaniu i karaniu. Madoff został osądzony i skazany w ciągu kilkudziesięciu dni, a jego wyrok to 150 lat więzienia i 17 miliardów USD kary. Nie zważając na jego podeszły wiek (75 lat) ani brak możliwości spłaty, sąd szybko i sprawnie doprowadził do ukarania. We wszystkich wypadkach błyskawicznie zasądzano surowe kary, które mają być postrachem dla innych i sygnałem, że sięganie do kieszeni innych w białych rękawiczkach i za parawanem rynku kapitałowego nie uchodzi na sucho.
Tymczasem w Polsce brak możliwości skutecznego ścigania tego rodzaju afer. Dziury w systemie są tak duże, że pływają nimi wieloryby giełdowe, obżarte pieniędzmi – powiedzmy to wprost – ukradzionymi, śmiejąc się innym w twarz i dając wywiady do prasy. Nasz system prawny, a także brak kompetencji prokuratorów i sędziów sprawiają, że giełdowi oszuści pozostają w większości bezkarni, a manipulowanie rynkiem urasta do rangi sztuki podziwianej przez część drobnych inwestorów, którzy przychodzą na giełdę marząc o szybkim wzbogaceniu się. Ich idolem nie jest dzisiaj prezes-wizjoner, nie jest sprawny zarządzający ani twórca realnego sukcesu biznesowego, tylko kombinator. Stąd taki a nie inny wizerunek giełdy, której poprzedni prezes też okazał się zamieszany w niejasne transakcje z giełdowymi emitentami.
Kary nakładane przez KNF to także kropla w morzu. Jak pokazuje chronologiczny wykaz kar nałożonych przez Komisję, od października 2006 roku było ich tylko 330, a więc około 47 rocznie. Nie wszystkie dotyczą też giełdy, bo część odnosi się do sektora bankowego i ubezpieczeniowego. Tymczasem tak jak codziennie trwa handel, tak trwają manipulacje kursem i informacjami, także w internecie. Dzień, w którym instytucje rynku kapitałowego zaczną z tym skutecznie walczyć, będzie sygnałem odradzania się zaufania do rynku. A na razie mamy do czynienia z giełdziną, szulernią lub bananem – bo tak nazywa giełdę ulica. Nie bez powodu.
