NIK złożyła zawiadomienia do prokuratury ws. podejrzenia popełnienia przestępstwa przez 6 państwowych spółek
Zawiadomienia te odnoszą się do działań mających na celu uniemożliwienie przeprowadzenia kontroli dotyczącej zasad przekazywania darowizn, wydatków na sponsoring, zakupu usług medialnych, prawnych i doradczych.
W komunikacie NIK podkreśla, że tego rodzaju działania były nielegalne i niezgodne z konstytucją oraz ustawą o NIK, która zapewnia Izbie możliwość kontrolowania wszystkich firm, instytucji i organizacji korzystających ze środków i majątku państwa.
Zawiadomienia skierowane przez NIK dotyczą Orlenu, PGNiG, Energi, Sigma Bis, a także zależnych od PZU – Alior Bank i Link4. Co do fundacji, objęte postępowaniem są Fundacja Orlen, Fundacja Energa, Fundacja BGK im. J.K. Steczkowskiego oraz Fundacja PGNiG im. I. Łukasiewicza.
NIK wyjaśnia, że po tym, jak sześć spółek i cztery fundacje uniemożliwiły przeprowadzenie kontroli, Izba skoncentrowała się na analizie działalności dziewięciu spośród 15 wytypowanych spółek z udziałem Skarbu Państwa, ośmiu spośród 12 fundacji oraz pięciu urzędów gmin. Okres objęty kontrolą to lata 2017-2021.
Zgodnie z ustaleniami NIK, dziewięć skontrolowanych spółek z udziałem Skarbu Państwa w latach 2017-2021 przeznaczyło znaczne środki na darowizny, z czego 81 proc. trafiło do utworzonych przez nie fundacji. Całkowita suma darowizn wyniosła blisko 841 mln zł, z czego 152,5 mln zł trafiło do Polskiej Fundacji Narodowej.
W komunikacie podkreślono również, że mimo wzrostu wydatków na sponsoring w 2021 r. nieuzasadnionego poprawą wyników ekonomicznych, spółki nie podlegały skrupulatnym wewnętrznym regulacjom, zwłaszcza w zakresie monitorowania celów przekazywanych środków. W przypadku darowizn, pieniądze trafiające do fundacji pozostawały poza jakimkolwiek nadzorem, co prowadziło do absurdalnych sytuacji, gdzie firmy przekazywały kolejne darowizny, pomimo że poprzednie leżały niemal w całości na kontach bankowych fundacji.
NIK podkreśla, że większość darowizn trafiła do fundacji utworzonych przez skontrolowane spółki, wynosząc ogółem około 681 mln zł. Izba nie stwierdziła istotnych nieprawidłowości dotyczących udzielania darowizn przez osiem z dziewięciu skontrolowanych spółek (wyjątkiem jest KGHM), ale zwróciła uwagę na brak analizy rzeczywistych potrzeb fundacji oraz brak oceny efektywności działań fundacji z punktu widzenia interesu publicznego.
Co więcej, NIK poinformowała Centralne Biuro Antykorupcyjne o przekazywaniu darowizn pięciu gminom przez KGHM Polska Miedź. W związku z tym Izba wnioskuje o wprowadzenie w Zasadach nadzoru właścicielskiego nad spółkami z udziałem Skarbu Państwa postanowień zobowiązujących rady nadzorcze oraz zarządy spółek do aktywnego monitorowania działalności fundacji, w których są fundatorami, szczególnie pod kątem gospodarki finansowej oraz celów statutowych i projektów/programów. Również zarządy spółek z udziałem Skarbu Państwa są wezwane do wzmocnienia nadzoru nad fundacjami, zwłaszcza poprzez analizę rzeczywistego zapotrzebowania fundacji na środki finansowe potrzebne do realizacji planowanych projektów.
