Rynek mocno obawia się scenariusza racjonowania błękitnego paliwa i ograniczenia jego dostaw do wielu sektorów polskiej gospodarki
Sytuacja na europejskim rynku gazu jest ekstremalna, co doskonale obrazują wahania cen na giełdzie w Holandii. W sierpniu ceny kontraktów TTF dotarły do rekordowego poziomu 350 EUR/MWh, a u progu września spadły na chwilę poniżej 200 EUR/MWh. Zmiany dzienne po kilkanaście lub kilkadziesiąt procent przebiegają pod dyktando Moskwy. W tym tygodniu cenę surowca windują doniesienia, że Rosja nie wznowi dostaw przez Nord Stream 1. Rzecznik Kremla już nie silił się na tłumaczenia usterkami, a przyznał wprost, że wznowienie dostaw zależy od zniesienia sankcji nałożonych na Rosję. Europa już od pewnego czasu szykowała się na taki scenariusz, dywersyfikując dostawy, ograniczając zużycie oraz gromadząc zapasy na zimę. Według najnowszych danych, napełnienie magazynów w UE wynosi obecnie 80 proc., co jest poziomem zbliżonym do 5-letniej średniej, choć nadal odbiega od poziomów z lata 2019-20 (>90 proc.). Jednak zważywszy na okoliczności tempo napełniania jest pozytywnym zaskoczeniem. W Polsce magazyny są już wypełnione w 100 proc., ale trzeba pamiętać, że pojemność magazynów wynosi tylko 36,4 TWh gazu, co pozwala na pokrycie zużycia przez mniej niż dwa zimowe miesiące.
– Brak dostaw gazu z Rosji, które jeszcze w ubiegłym roku odpowiadały za około 45 proc. zużycia surowca w UE może oznaczać, że w którymś momencie gazu może zabraknąć. Państwa europejskie mocno zmniejszają swoją konsumpcję, żeby uniknąć takiej sytuacji. Polska wydaje się być relatywnie dobrze przygotowana na scenariusz całkowitego wstrzymania dostaw gazu z Rosji do UE. Jednak informacje iż zakontraktowanie przepustowości w gazociągu Baltic Pipe na przyszły rok wynosi tylko 45 proc. sugeruje, że „czarnego” scenariusza braku surowca zimą nie należy bagatelizować – zaznacza Marcin Kujawski, starszy ekonomista Banku BNP Paribas w raporcie „Polska: Czy wystarczy nam gazu na zimę? Przegląd sytuacji na rynku gazu ziemnego”.
Docelowa Baltic Pipe ma osiągnąć przepustowość 10 mld m3 rocznie. Według prognoz ma to nastąpić już na początku 2023 r. PGNiG posiada w Norwegii złoża, ale są one zbyta małe, by pokryć maksymalne możliwości gazociągu. Z doniesień medialnych wiadomo, że zakontraktowanie gazu do przesyłu Baltic Pipe w przyszłym roku wynosi 4,5 mld m3 i obecnie trwają negocjacje z dostawcami operującymi w rejonie Morza Północnego, które pozwoliłyby na zwiększenie transferu przez Baltic Pipe w przyszłym roku.
Źródło: PGNIG, GIE, Macrobond, BNP Paribas Polska
Czy Polsce zabraknie gazu?
Kwestia gazu jak co roku w dużej mierze zależy od pogody. Jeśli tegoroczna zima będzie wyjątkowo chłodna, ryzyko niedoborów będzie spore. Marcin Kujawski w „czarnym” scenariuszu zakłada, że począwszy od września 2022 roku zużycie gazu kształtuje się na średnim poziomie z ostatnich 5 lat, import LNG jest bliski maksymalnym możliwościom gazoportu w Świnoujściu, produkcja krajowa jest równa wartościom sprzed roku, import z Niemiec jest niemożliwy ze względu na wstrzymanie dostaw gazu z Rosji, przesył gazu z Litwy pozostaje na poziomach zbliżonych do obecnych a transfer gazu przez Baltic Pipe ograniczony jest w całym okresie jedynie do surowca wydobywanego w Norwegii przez PGNiG.
– W takim scenariuszu Polsce zaczęłoby brakować gazu już w styczniu 2023 roku a całkowity niedobór surowca w okresie wrzesień 2022 – maj 2023 wyniósłby około 24 TWh – wylicza ekonomista Banku BNP Paribas.
Oczywiście to tylko jeden z potencjalnych scenariuszy. W tych bardziej pozytywnych analityk zakłada, że zużycie gazu ziemnego znacząco spadnie, import LNG utrzyma się na maksymalnym poziomie, import z Niemiec będzie zbliżony do obecnego, a transfer gazu przez Baltic Pipe przez cały okres będzie równy maksymalnej przepustowości.
– W takim scenariuszu poziom zapasów przez cały okres zimowy pozostaje bardzo wysoki i już w marcu 2023 roku magazyny są w pełni wypełnione. Jest to bardzo optymistyczna wizja wydarzeń. Zazwyczaj bowiem po zimie poziom wypełnienia gazu w magazynach spada do około 40 proc. Zakładamy, że w rzeczywistości sytuacja kształtować będzie się gdzieś pomiędzy „czarnym” i „dostatnim” scenariuszem – dodaje Kujawski.
Sektory z największą ekspozycją na gaz
Marcin Kujawski dodaje, że gaz ziemny odpowiada za ponad 16 proc. całkowitej energii wykorzystywanej w Polsce (bezpośrednio i pośrednio poprzez zużycie w produkcji energii elektrycznej i ciepła systemowego) konieczność racjonowania surowca miałaby silnie niekorzystne skutki dla gospodarki. Wiele gałęzi przemysłu z braku dostaw czasowo straciłaby możliwości produkcyjne.
– W scenariuszu niedoborów gazu ziemnego, wśród sektorów najbardziej narażonych na ograniczenia w produkcji wydają się być sektor tekstylny, surowcowy, żywnościowy oraz maszynowy, gdzie gaz ziemny odpowiada za ponad 30 proc. zużywanej energii – zaznacza Kujawski.
Źródło: Eurostat, Macrobond, BNP Paribas Polska
Inną branżą, której funkcjonowanie zależy od dostaw gazu, to produkcja nawozów. Tu o problemach zrobiło się głośno jeszcze w sierpniu, gdy Grupa Azoty i Anwil, czyli dwaj najwięksi producenci nawozów w Polsce, czasowo wtrzymali produkcję lub ją drastycznie ograniczyli. Część europejskich producentów z branży chemicznej, w tym nawozowej, jak Yara, OCI, Nitrogenmuvek, czy Fertiberia już wcześniej ograniczyło produkcję z uwagi na ceny gazu.
– Zaskakujący może wydawać się niewielki udział gazu w zużyciu sektora chemicznego. Trzeba tu jednak podkreślić, że przedstawione dane zawierają jedynie wykorzystanie gazu w celach energetycznych. Przy produkcji nawozów gaz ziemny nie jest wykorzystywany w celach energetycznych. Nie oznacza to jednak, że jego niedobór nie oddziaływałby na produkcję. W całej gospodarce zużycie gazu w celach nieenergetycznych wyniosło w 2020 roku 23,9 TWh i stanowiło ponad 11 proc. całkowitej konsumpcji. W efekcie wpływ niedoboru gazu na gospodarkę mógłby być jeszcze silniejszy a sektor chemiczny byłby zapewne jednym z najmocniej dotkniętych brakiem surowca – zaznacza Marcin Kujawski, starszy ekonomista Banku BNP Paribas.
