Według szacunków Banku Światowego, odbudowa Ukrainy ze zniszczeń wojennych będzie kosztować blisko 411 mld dolarów. Do najważniejszych i najpilniejszych będzie należała odbudowa transportu, sektora mieszkaniowego i energetyki. Od dawna w Polsce toczą się dyskusje nad tym, czy polskim firmom uda się zdobyć kawałek tego tortu, a jeśli tak, to jak duży on będzie. Zainteresowanie polskich firm jest olbrzymie. Już ponad 2500 spółek z Polski, które są zainteresowane udziałem w procesie odbudowy Ukrainy, zgłosiło się do Polskiej Agencji Inwestycji i Handlu (PAIiH). Blisko 600 firm z Polski działa na Ukrainie. Na wejście na ukraiński rynek liczą także spółki notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych (GPW) w Warszawie.
– Na kontrakty przy odbudowie Ukrainy mogą liczyć głównie spółki infrastrukturalne, które budują sieć drogową i kolejową oraz spółki z budownictwa kubaturowego – mówi dla Stockwatch.pl Krzysztof Pado, analityk Domu Maklerskiego BDM.
Przypomina, że Budimex, czyli największa polska spółka budowlana, jasno deklaruje, że chciałaby uczestniczyć w odbudowie Ukrainy. To z pewnością jeden z głównych kandydatów do zaistnienia na ukraińskim rynku, spółka posiada odpowiednie kompetencje i zasoby. Inną spółką jest Unibep, którzy w przeszłości miał swój oddział na Ukrainie i realizował tam kontrakty, posiada już doświadczenia z działalności na tamtejszym rynku i zna podwykonawców. Więc jest to spółka, która mogłaby szybciej zacząć realizować kontrakty na Ukrainie niż inne polskie firmy. Do grona faworytów należy także Mirbud, który już wcześniej współpracował z jedną z ukraińskich spółek. Potencjał do zaistnienia na ukraińskim rynku mają także spółki kolejowe, czyli Torpol, Trakcja i ZUE. Swoje spółki na Ukrainie posiada także Polimex Mostostal. To Czerwonogradzki Zakład Konstrukcji Stalowych, który jest jednym z największych producentów konstrukcji stalowych w zachodniej Ukrainie oraz spółka Polimex Mostostal Ukraina.
Materiały budowlane dobrze sobie radzą
– Polskim firmom budowlanym, które nie znają tego rynku, trudno będzie wejść na ukraiński rynek od zera. Nie wiemy, czy kontraktów przy wielkich projektach infrastrukturalnych nie zdobędą większe koncerny z Europy Zachodniej. Większy sukces mogą odnieść nie firmy typowo budowlane, lecz firmy od wyposażenia wnętrz. To na pewno będzie łatwiejsze, ponieważ nie trzeba mieć wielu ludzi na miejscu, można prowadzić sprzedaż przez przedstawicieli i dystrybutorów ukraińskich. W krótkim terminie będzie im łatwiej prowadzić działalność niż spółkom budowlanym – wskazuje Krzysztof Pado.
Prezes grupy Mirbud, Jerzy Mirgos także studzi nieco emocje i wskazuje w rozmowie z Parkietem, że ukraińskie firmy mają potencjał, by same podjąć się odbudowy kraju.
Jest kilka przykładów obecności polskich producentów materiałów budowlanych na Ukrainie. Śnieżka, czyli producent farb i chemii budowlanej, niedaleko Lwowa posiada własny zakład produkcyjny. W pierwszym kwartale 2023 r. przychody Śnieżki z ukraińskiego rynku wyniosły 16,6 mln zł i stanowiły 8,3 proc. całkowitych przychodów grupy. Jest to więc znacząca pozycja. Spółka Śnieżka Ukraina 25 lutego 2022 r. zawiesiła działalność operacyjną, wstrzymała wykonywanie dostaw oraz zawiesiła produkcję, ale produkcja została wznowiona już 11 kwietnia 2022 r.
Na Ukrainie sprzedaż prowadzi także grupa Selena, zajmująca się również produkcją chemii budowlanej.
Na ten rynek spogląda także Ferro, czyli producent techniki sanitarnej, instalacyjnej i grzewczej. Zarząd Ferro po wybuchu wojny podjął decyzję o wstrzymaniu dostaw towarów do Rosji, Białorusi i Ukrainy. Grupa wznowiła jednak sprzedaż na Ukrainę biorąc pod uwagę przywrócenie od czerwca 2022 r. możliwości ubezpieczania należności w kontraktach eksportowych z kontrahentami ukraińskimi. Spółka co prawda nie ma obecnie dużej ekspozycji na Ukrainę, ale zarząd deklarował, że jak sytuacja się unormuje, to będzie chciał tam mocniej zaistnieć.
Na rynkach wschodnich, choć bardziej w Rosji i na Białorusi, w przeszłości obecna była Decora (producent podłóg i akcesoriów podłogowych), która jednak ostatnio mocniej stawia na Europę Zachodnią.
Nie tylko sektor budowlany
Inni eksperci wskazują jeszcze na inne obszary możliwej obecności polskich firm na Ukrainie.
– Po konflikcie zbrojnym, odbudowa Ukrainy będzie kompleksowym i wieloletnim procesem, co stworzy szerokie pole dla polskich firm. Uważam, że proces odbudowy będzie wymagał wsparcia w niemal każdej branży gospodarki. Jednakże, obecna sytuacja wskazuje, że najwyższe zapotrzebowanie będzie w budownictwie, branży maszynowej, IT oraz branży farmaceutycznej – komentuje dla Stockwatch.pl Adam Białachowski, prezes B-Act.
B-Act to polska inżynieryjna firma, specjalizująca się w doradztwie i nadzorze inwestycji budowlanych. Spółka na Ukrainie uczestniczy w blisko 12 projektach, gdzie prowadzi nadzór techniczny i inżynierski. Jednym z nich jest nadzór nad przygotowaniami do budowy transgranicznego mostu drogowego Jampol-Koseuts na Dniestrze, łączącego Ukrainę z Mołdawią. Wartość umowy wynosi ok. 2 mln euro. Adam Białachowski podkreśla, że polskie spółki chcące zaistnieć na Ukrainie powinny zrobić kilka konkretnych działań.
– Pierwszym krokiem do rozpoczęciem działalności na Ukrainie powinno być zakładanie przedstawicielstw, oddziałów, czy rejestrowanie się w systemie zamówień publicznych Ukrainy Prozorro – podpowiada Adam Białachowski.
Przypomina, że trwają prace parlamentarne nad projektem ustawy, która umożliwi udzielenie gwarancji ubezpieczeniowych dla przedsiębiorców działających na Ukrainie. Szansę na Ukrainie będą miały także spółki z sektora energetyki odnawialnej i efektywności energetycznej. Pod koniec lipca 2023 r. prezydent podpisał ustawę o zielonej transformacji energetycznego systemu Ukrainy. Ustawa, która już weszła w życie, reguluje szeroki zakres zagadnień w zakresie odnawialnych źródeł energii, w tym w rozwoju sektora biometanowego.
Swoją szansę dostrzegł Columbus Energy, jedna z największych w Polsce spółek z rynku fotowoltaiki. W kwietniu 2023 r. Columbus podpisał z ukraińskim partnerem umowę typu joint-venture. Umowa zakłada, że za pośrednictwem utworzonej w Ukrainie spółki, Columbus wraz z ukraińskim partnerem, będzie projektował, dostarczał i montował na ukraińskim rynku produkty ze swojej oferty.
Biała Księga problemów
Pomoc polskim spółkom w rozwijaniu swojej działalności na Ukrainie zadeklarowały instytucje rządowe. Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, wraz z innymi krajowymi instytucjami mającymi wspierać polskie firmy w rozwoju na Ukrainie, rozpoczęły cykl spotkań z zainteresowanymi spółkami. Pierwsze takie spotkanie odbyło się pod koniec lipca w Poznaniu. W rozmowach, oprócz pełnomocnik rządu ds. polsko-ukraińskiej współpracy rozwojowej Jadwigi Emilewicz, uczestniczyli również przedstawiciele Polskiej Agencji Inwestycji i Handlu, Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, Banku Gospodarstwa Krajowego, Krajowej Administracji Skarbowej, Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych, Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej i Grupy MTP. Opinie polskich przedsiębiorców mają pomóc w rozwianiu wątpliwości związanych z działalnością na Ukrainie.
– Do końca sierpnia zamierzamy, wspólnie ze stroną ukraińską, przygotować Białą Księgę, obejmującą kwestie problemowe w polsko-ukraińskiej współpracy gospodarczej oraz sposoby ich rozwiązania – zapowiada Jadwiga Emilewicz.
Na początku lipca 2023 r. ponownie otwarto biuro Polskiej Agencji Inwestycji i Handlu w Kijowie, a kolejny punkt ma zostać uruchomiony we Lwowie. To pierwsze tego typu polskie misje gospodarcze od wybuchu wojny.
Ukraińska gospodarka podnosi się z upadku
Informacje płynące z Ukrainy najczęściej dotyczą działań wojennych, informacji gospodarczych jest niewiele. Z tych wieści, jakie do Polski docierają wynika, że ukraińska gospodarka najgorsze ma już za sobą i powoli zaczyna się rozwijać. Według danych Narodowego Banku Ukrainy spadek realnego PKB za rok 2022 wyniósł 29,1 proc. i był to największy roczny spadek w historii Ukrainy.
Jak podaje Śnieżka w swoim raporcie za pierwszy kwartał 2023 r., w tym czasie ukraińska gospodarka zaczęła się odradzać dzięki znacznie lepszej sytuacji w sektorze energetycznym, dalszej adaptacji biznesu i gospodarstw domowych do warunków wojennych oraz dzięki wsparciu międzynarodowemu. Jednak aktywność budowlana w pierwszym kwartale 2023 r. była hamowana przez szereg czynników, w tym niedostateczny popyt, warunki pogodowe, niedobór siły roboczej, brak materiałów i wyposażenia oraz trudności finansowe. Wpływ na spowolnienie w budownictwie ma także wysoka inflacja, która spowodowała zmniejszenie realnej siły nabywczej społeczeństwa. Jednocześnie wzrosły koszty budownictwa.
Śnieżka wskazuje także na spadek inflacji (choć jest ona wciąż wysoka – kwiecień rok 2023 – kwiecień rok 2022 wyniosła 17,9 proc.). Jak wyjaśniono, inflację hamowały niezmienione opłaty za mieszkania i usługi komunalne, stały kurs hrywny, szybkie dostosowanie logistyki i produkcji do warunków stanu wojennego. Spowolnienie dynamiki inflacji było także spowodowane nadwyżką podaży żywności nad popytem, lepszą sytuacją w sektorze energetycznym oraz konsekwentnie prowadzoną przez NBU polityką monetarną, mającą na celu utrzymanie stabilności kursu walutowego i zwiększenie atrakcyjności lokowania oszczędności w hrywnach.
Śnieżka zwraca uwagę na różną sytuację gospodarczą w różnych regionach Ukrainy. Wiele przedsiębiorstw zlokalizowanych we wschodnich regionach Ukrainy odnotowywało duże trudności z logistyką i zaopatrzeniem w surowce oraz zmagało się z niskim popytem na produkty w kluczowych dla nich regionach znajdujących się w pobliżu frontu. Sytuacja w zachodnich i centralnych regionach Ukrainy jest nieco lepsza.
